Phân tích: Anh thanh niên - Lặng lẽ Sapa
Có những tác phẩm đã trải qua biết bao năm tháng nhưng nó ngân vang trong lòng ta những rung động nhẹ nhàng mà thú vị, đẹp đẽ mà không khoa trương, giản dị mà chẳng kém phần tinh tế bởi “Niềm vui của nhà văn chân chính là niềm vui của người dẫn đường đến xứ sở cái đẹp” (Pautopxki) và ta đã thực sự đã đến được với “xứ sở” ấy qua truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long. Ông được đánh giá là một trong những cây bút đáng chú ý nhất của thế kỉ trước khi chuyên viết về truyện ngắn và kí. Các tác phẩm của ông thường có lối viết nhẹ nhàng, trong sáng, giàu chất thơ và “Lặng lẽ Sa Pa” được in trong tập “Giữa trong xanh” cũng không ngoại lệ. Câu chuyện gửi gắm tới người đọc, giúp người đọc thấm nhuần vẻ đẹp của những con người lao động mới khi họ đã dệt lên một bài ca về tình yêu đất nước và đã dệt trong lòng ta những suy nghĩ đẹp đẽ đến khó quên!
Anh thanh niên là nhân vật chính của truyện ngắn, anh ấy không xuất hiện ngay từ đầu mà chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ giữa các nhân vật khác. Và anh cũng chỉ hiện ra trong chốc lát nhưng đủ cho các nhân vật khác ghi lại một ấn tượng mạnh, một kí hoạ chân dung về anh rồi dường như anh lại khuất trong mây mù bạt ngàn và cái lặng lẽ muôn thuở của rừng núi Sa Pa.
Qua tác phẩm, ta có thể thấy rõ người thanh niên ấy có niềm yêu, đam mê công việc rất sâu sắc hiếm ai có được. Nơi sống và làm việc của anh rất đặc biệt, đó là nơi cao 2600 mét tại đỉnh núi Yên Sơn, nơi đây anh đang thực hiện công việc của mình đó là làm khí tượng kiêm vật lí địa cầu. Quanh năm suốt tháng giữa cỏ cây mây núi, đo nắng, đo mưa, đo gió,... để phục vụ cho dự báo thời tiết, cho sản xuất chiến đấu. Công việc ấy đòi hỏi có sự tỉ mỉ, chính xác cao và có trách nhiệm với công việc của mình,...Hoàn cảnh sống là thế đấy nhưng bằng tất cả nghị lực của mình, người thanh niên ấy đã vươn lên và vượt qua mọi khó khăn kia để rồi thích nghi với nó và yêu nó lúc nào không hay. Anh yêu công việc của mình, yêu tới mức khi mọi người ái ngại về công việc ấy còn anh thì không hề mà còn cho rằng làm việc ở độ cao 3100 mét mới là lí tưởng. Trong khi ai lấy đều chọn những công việc thuận lợi đó là tiện nghi trong đi lại, công việc thì nhẹ nhàng, có nhiều đồng nghiệp để cùng buôn chuyện hằng ngày... nhưng anh lại chon nó mà theo suy nghĩ của mọi người công việc ấy vô cùng khó khăn, vì sao chứ? Là vì anh có những suy nghĩ rất sâu sắc và đúng đắn về công việc, cuộc sống của chính mình” Khi ta làm việc ta với công việc là đôi”. Anh hiểu rằng công việc của mình gắn bó với rất nhiều người, anh coi công việc của mình là nhu cầu trong cuộc sống cũng như là cầu nối với mọi người” Công việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ là thế đấy chứ cất nó đi cháu buồn chết mất” Trên cuộc đời này thử hỏi có ai như anh chứ, trong khi ta chỉ muốn vứt bỏ lại mọi công việc phía sau và chẳng bao giờ muốn làm chúng, còn anh thì lại” cất nói đi cháu buồn chết mất” thật là một con người đặc biệt. Cũng chính vì yêu công việc mà anh tự giác hoàn thành nhiệm vụ, công việc chẳng có người giám sát, có lẽ với điều kiện ấy nhiều người sẽ lười biếng làm qua cho xong hoặc là viết báo cáo giả gửi đi nhưng anh lại làm việc một cách nghiêm túc, tự giác và trách nhiệm cao. Vượt qua gian khổ của hoàn cảnh, cứ ngày nào cũng vậy, anh làm việc một cách đều đặn, chính xác đủ 4 lần trong ngày: 4 giờ , 11 giờ, 7 giờ tối và 1 giờ sáng. Thời tiết Sa Pa rất khắc nhiệt, nửa đêm có mưa tuyết hay băng giá nhưng anh vẫn cứ trở dậy ra ngoài trời làm việc” Nửa đêm đang nằm trong chăn nghe chuông đồng hồ chỉ muốn đưa tay tắt đi”, anh” muốn đưa tay tắt đi” rồi đấy nhưng lại thôi chỉ vì anh có trách nhiệm, có sự tự giác và chúng đều bắt nguồn từ niềm yêu công việc của anh.
Người thanh niên ấy còn có phong cách sống đẹp, có những suy nghĩ tiến bộ về cuộc sống. Hạnh phúc- một quan niệm chắc hẳn vô cùng sâu xa, rộng lớn khó mà diễn tả được hạnh phúc là như thế nào, còn anh có một quan niệm rất đơn giản và rất đẹp về nó đó là được làm việc, được cống hiến cho mọi người, cho đất nước. Anh đã” phát hiện một đám mây khô mà ngày ấy, tháng ấy, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng” và rồi” từ hôm ấy cháu sống thật hạnh phúc”. Đấy, đơn gian thế thôi chứ đâu phải cứ yêu nhau, giàu sang, quyền lực mới đem lại hạnh phúc. Còn sự hạnh phúc của anh mang đến niềm tin, cống hiến với công việc và rồi lớn hơn thế là hạnh phúc của toàn đất nước. Sống trên đỉnh núi của vùng đất sương mù hẻo lánh, anh không hề thấy cô đơn buồn tủi như mọi người nghĩ bởi vì anh biết tạo niềm vui trong công việc, cuộc sống đó là đọc sách. Anh coi sách là người bạn để anh trò truyện, rồi chính sách giúp anh chống chọi lại sự vắng lặng quanh năm suốt thắng của nơi đây. Nhờ có sách anh biết được nhiều thứ, mở mang kiến thức mà tại đây thật khó khăn để tìm hiểu chúng. Và người thanh niên ấy thật đáng yêu khi có hành động vô cùng trẻ con và ngộ nghĩnh. Ta đều biết rằng gian khổ nhất ở tại nơi cao 2600 mét đó là vượt qua sự cô đơn, vắng vẻ không một bóng người. Mới đâu anh còn thèm người tới mức phải lấy cây ghỗ chắn ngang đường ô tô chỉ để được nghe tiếng người! Để rồi trưởng thành theo thời gian, anh có một suy nghĩ thật sâu sắc” Nếu đó chỉ là nỗi nhớ phồn hoa đô thị thì thật xoàng”.Suy nghĩ của anh thật tuyệt vời, chính cái suy nghĩ ấy sẽ truyền cảm hứng cho biết bao nhiêu người. “Con người cô độc nhất thế gian” ấy có một nếp sống đẹp, anh tự sắp xếp cuộc sống một mình ở trạm rất ngăn nắp, gọn gang. “Một căn nhà ba gian, sạch sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, thống kê, máy bộ đàm” Anh có một vườn rau xanh tốt, một đàn gà đẻ trứng, một vườn hoa rực rỡ để tạo niềm vui cho mình. Anh cho rằng cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi hiểu rõ phải đóng góp cho quê hương đất nước, anh đã tự hỏi bản thân mình rằng “mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc” nhờ suy nghĩ nội tâm ấy mà anh đã vượt qua tất cả-mọi khó khăn của ngoại cảnh!
Mặc dù là “người cô độc nhất thế gian” nhưng anh chẳng hề mất đi đức tính tốt đẹp của mình, đó là tấm lòng hiếu khách, sống chân thành và cởi mở, quý trọng tình cảm của mọi người, luôn quan tâm đến người khác: anh chàng tốt bụng này gửi biếu quà-gói tam Thất cho vợ bác lái xe vừa bị ốm, tặng cho cô gái, mời bác lái xe uống trà và tặng cho người đi xa mọt giỏ trứng tươi, rồi anh còn rất xúc động khi những vị khách tới nhà mình.
Người thanh niên ấy còn toát lên sự khiêm tốn, đáng mến, anh luôn coi những đóng góp của mình chỉ là nhỏ bé, khi ông họa sĩ già muốn khắc họa chân dung anh, anh từ chối và nhiệt tình giới thiệu cho ông những người đáng vẽ hơn mình (người kỹ sư lai tạo su hào và người nghiên cứu sét).
Tại vùng đất Sa Pa bạt ngàn mây mù này, ta còn bắt gặp những con người thầm lặng cống hiến cho đất nước qua lời kể của anh thanh niên đó là ông kỹ sư lai tạo su hào và anh cán bộ nghiên cứu sét. Người kỹ sư kia ngày qua ngày ngồi trong vườn chăm chú rình xem cách lấy mật của ong và tự tay thụ phấn cho hàng vạn cây su hào trên toàn miền Bắc làm ra to hơn, ngọt hơn. Mặc dù chỉ là cống hiến nhỏ nhoi nhưng từng ấy đã đủ cho ta, cảm nhận được ông ấy thật là tâm huyết với công việc của mình khi mà ngày này sang ngày khác “ông vẫn cứ tiếp tục công việc của mình”. “Mười một năm không ngày nào xa cơ quan” luôn “trong tư thế sẵn sàng,suốt ngày chờ sét” đó không ai khác chính là anh cán bộ nghiên cứu sét. Công việc của anh thật đặc biệt, lúc nào anh cũng chỉ sợ “có sét lại vắng mặt mình” chính vì điều ấy mà anh không đi đến đâu tìm vợ. Những con người này làm cho anh thanh niên thấy “cuộc đời đẹp quá, đâu còn buồn tẻ” và những con người ấy cho ta thật nhiều suy nghĩ về câu văn: “trong cái lặng im của Sa Pa, dưới dinh thự cũ kỹ của Sa Pa. Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước”.
Dù không phải nhân vật chính nhưng ông họa sĩ đóng vai trò rất quan trọng đó là người kể chuyện đã nhập vai vào cái nhìn và những ý nghĩ của ông, để trần thuật, để quan sát ,để miêu tả từ cảnh thiên nhiên bạt ngàn đến nhân vật anh thanh niên, ông ấy là một người nghệ sĩ chân chính, một người am hiểu cuộc sống, một tri thức lịch duyệt hay một nhân cách đẹp có một đời sống nội tâm phong phú. Ngòi bút như là một quả tim nữa của ông vì suốt đời ông chỉ vẽ